8 najczęstszych działań niepożądanych leków na nadciśnienie

Celem leczenia hipotensyjnego jest nie tylko obniżenie ciśnienia tętniczego oraz minimalizacja ryzyka chorób krążenia, lecz także dobra jakość życia. Idealny lek hipotensyjny powinien być skuteczny, bezpieczny, z prostym dawkowaniem, a także zapewniać całodobową kontrolę ciśnienia tętniczego. Nie powinien on wpływać na sprawność, fizyczną, emocjonalną, psychiczną i intelektualną. W celu ograniczenia działań ubocznych leków istotna jest zmiana stylu życia: normalizacja masy ciała, modyfikacja zwyczajów żywieniowych, wysiłek fizyczny, rzucenie palenia tytoniu [1]. Najczęściej występujące działania niepożądane przy stosowaniu leków hipotensyjnych to:

1. Hipokaliemia

To jedno z najczęstszych działań niepożądanych leków hipotensyjnych. Jest  konsekwencją utraty jonów potasu wraz z moczem. Hipokaliemia towarzyszy zwiększonemu wydalaniu wody i sodu na skutek zahamowania wchłaniania zwrotnego jonów potasu w trakcie leczenia diuretykami tiazydowymi oraz diuretykami pętlowymi. Do konsekwencji nieleczonej i nierozpoznanej hipokaliemi należą zaburzenia rytmu serca, udar mózgu, a także nagła śmierć sercowo-naczyniowa. Zmniejsza ona również skuteczność leczenia hipotensyjnego [1].

2. Hiperkaliemia

Należy do najistotniejszych działań niepożądanych związanych ze stosowaniem spironolaktonu, eplerenonu, a także rzadziej sartanów i inhibitorów ACE. Większe ryzyko wystąpienia hiperkaliemii występuje u pacjentów z niewydolnością nerek oraz cukrzycą. Polekowa hiperkaliemia trudno poddaje się farmakologicznemu leczeniu [1].

3. Zaburzenia metaboliczne

W przebiegu leczenia β-adrenolitykami oraz diuretykami obserwuje się zaburzenia gospodarki lipidowej (wzrost całkowitego stężenia cholesterolu, trójglicerydów, cholesterolu LDL, spadek stężenia cholesterolu HDL), a także gospodarki węglowodanowej (insulinoopornosć albo wzrost stężenia glukozy) [1]. U pacjentów leczonych diuretykami tiazydowymi i pętlowymi dodatkowym problemem metabolicznym jest ryzyko hiperurykemii i dny moczanowej [1].

4. Dysfunkcja seksualna

U pacjentów stosujących diuretyki, spironolakton, β-adrenolityki oraz α-adrenolityki dotkliwym problemem są działania uboczne w postaci zaburzeń erekcji i obniżenia libido [1]. β-adrenolityki (głównie starsze, nieselektywne), hamując układ współczulny, blokują rozkurcz ciał jamistych prącia, a także działają depresyjnie i uspokajająco, co wpływa na obniżenie libido. Tiazydy nie tylko zmniejszają opór obwodowy, lecz także obniżają stężenie cynku, który jest niezbędny do syntezy testosteronu [1].

5. Obrzęki

Obrzęki kończyn dolnych, szczególnie w okolic kostek, to częsty objaw niepożądany obserwowany u pacjentów leczonych dihydropirydynowymi antagonistami wapnia [1,2]. Przyczyną obrzęków, podobnie jak zawrotów i bólów głowy, zaczerwienienia skóry twarzy oraz okolicy dekoltu, hipotonii, uderzeń gorąca, jest wpływ tych leków na naczynia krwionośne. Obrzęki te nie są związane z niewydolnością krążenia i z tego względu nie poddają się leczeniu diuretykami [1]. Zaobserwowano, iż równoczesne stosowanie sartanów albo inhibitorów konwertazy angiotensyny zmniejsza nasilenie i częstość obrzęków [2].

6. Zaburzenia rytmu serca oraz przewodnictwa w sercu

W czasie terapii ß-adrenolitykami, a także niedihydropirydynowymi antagonistami wapnia (diltiazem, werapamil) wystąpić mogą zaburzenia rytmu serca oraz przewodnictwa w sercu. Terapia skojarzona tych dwóch grup leków jest niewskazana ze względu na duże ryzyko skutków ubocznych [1].

7. Kaszel oraz nasilenie bronchospazmu

Męczący, suchy i nieproduktywny kaszel to najczęstsze działanie niepożądane inhibitorów konwertazy angiotensyny [1]. Powstawanie kaszlu jest konsekwencją mechanizmu działania tych leków, zwiększenia stężenia bradykininy i substancji P w oskrzelach na skutek hamowania ACE [1,2].

U pacjentów z astmą albo POChP ostrożnie należy stosować ß-adrenolityki, a także diuretyki. Blokada receptorów ß2 w oskrzelach (dotycząca głównie nieselektywnych ß-adrenolityków), może powodować nasilenie obturacji. Diuretyki zwiększają produkcję przez gruczoły tchawiczo oskrzelowe wydzieliny, ale jednak nie stanowią istotnego zagrożenia w tych schorzeniach. Choć lepiej stosować mniejsze dawki oraz zachować szczególną ostrożność u pacjentów z zaostrzeniem POChP i niewydolnością oddechową [1].

8. Zaburzenia hormonalne

Zaburzenia hormonalne mogą pojawić się podczas terapii diuretykami, które poprzez zbyt gwałtowną diurezę przyczyniać się mogą do zmniejszenia ukrwienia nerek i filtracji kłębuszkowej. Najczęściej objawy te występują u pacjentów leczonych antagonistami aldosteronu. Spironolakton może być przyczyną ginekomastii u mężczyzn oraz zaburzeń miesiączkowania u kobiet [2]. Stosowanie antagonistów wapnia również może prowadzić do zaburzeń endokrynologicznych. U pacjentów leczonych lekami z tej grupy (diltiazem, werapamil) odnotowano przypadki ginekomastii. Werapamil może prowadzić do zwiększenia stężenia prolaktyny w surowicy krwi, które najczęściej przebiega bezobjawowo [2].

Bibliografia:

1.Martynowicz H., Szuba A. Najczęstsze działania niepożądane leków hipotensyjnych – jak sobie z nimi radzić?, Medycyna po Dyplomie Vol.20/nr9/2011

2. Wojtaszek B., Korzeniowska K., Jabłecka A. Działania niepożądane leków hipotensyjnych zarejestrowane przez Regionalny Ośrodek Monitorowania Działań Niepożądanych Leków w Poznaniu

_____________________________________________________
Zacytuj ten artykuł jako:

• Agnieszka Skrzetuszewska, 8 najczęstszych działań niepożądanych leków na nadciśnienie, MGR.FARM