Pacjent geriatryczny z przeziębieniem – Przegląd lekowy

Do apteki zgłasza się 73-letni Pan Andrzej. Realizuje receptę na regularnie przyjmowane przez niego leki m.in. na nadciśnienie tętnicze. Ponadto, mężczyzna informuje farmaceutę, że już drugi dzień czuje się przeziębiony. Prosi o wydanie popularnego, wieloskładnikowego leku „na przeziębienie”, który zazwyczaj stosuje w przypadku gorszego samopoczucia. Dodatkowo pacjent chce wykupić popularne tabletki do ssania na ból gardła, zawierające w swoim składzie flurbiprofen.
(fot. shutterstock)
Zapytany o charakter objawów przeziębienia, tłumaczy, że dokucza mu wodnisty katar, drapanie w gardle i ogólnie czuje się „niewyraźnie”. W wywiadzie zaprzecza występowaniu objawów suchego kaszlu.
Mężczyzna przyznaje, że w czasie ostatnich kilku miesięcy nasiliły się również bóle w obrębie stawu kolanowego, co skłoniło go do wizyty u lekarza, który przepisał mu lek przeciwbólowy, zażywany przez niego od miesiąca. Pacjent wyznaje, że dolegliwości bólowe ustąpiły, ale ostatnio zaczął odczuwać pieczenie i dyskomfort w nadbrzuszu.
Jakie pytania należy zadać pacjentowi w wywiadzie farmaceutycznym? Jakie występują interakcje? Co można zalecić w celu zwiększenia bezpieczeństwa terapii?
Informacje dotyczące pacjenta
Płeć | Mężczyzna |
Wiek | 73 lata |
Wzrost | 179 cm |
Waga | 81 kg |
Choroby | Nadciśnienie tętnicze Choroba niedokrwienna serca Choroba zwyrodnieniowa stawów |
Leki przepisane przez lekarza kardiologa:
- Amlodypina tabl. 10 mg
- Peryndopryl tabl. 5 mg
- Furosemid tabl. 40 mg
- Bisoprolol tabl. 10 mg
- Atorwastatyna tabl. 20 mg
Leki dodatkowe przepisane przez innych lekarzy:
- Doksazosyna tabl. 4mg
- Citalopram tabl. 20 mg
- Diklofenak tabl. 50 mg
Leki OTC które chce wykupić pacjent:
- Preparat trójskładnikowy na przeziębienie (paracetamol+pseudoefedryna+dekstrometorfan)
- Tabletki do ssania na gardło (flurbiprofen)
Problemy lekowe
Problem | Przyczyna | Interwencja |
Reakcja niepożądana leku | Pseudoefedryna:
– może podwyższać ciśnienie tętnicze, powodować zaburzenia rytmu serca – może powodować trudności z oddawaniem moczu |
Odstawienie leku, zalecenie preparatu obkurczającego śluzówkę do stosowania miejscowego (np. ksylometazolinę, oksymetazolinę) |
Nieprawidłowa terapia | Dekstrometorfan – lek tłumiący odruch kaszlu | Ze względu na brak objawów suchego, męczącego kaszlu zalecana jest rezygnacja z leku; brak zasadności stosowania |
Niewłaściwy efekt terapii | Interakcja między diklofenakiem a citalopramem – nasilenie gastrotoksyczności NLPZ | Zalecenie wdrożenia na czas terapii diklofenakiem leku z grupy inhibitorów pompy protonowej, bądź propozycja zamiany preparatu podawanego doustnie na stosowany miejscowo na skórę
|
Niewłaściwy efekt terapii |
Interakcja między diklofenakiem a flurbiprofenem – nasilenie działań niepożądanych NLPZ (gastrotoksyczność, niekorzystny wpływ na układ krążenia) |
Odstawienie tabletek do ssania zawierających flurbiprofen, zamiana na inny preparat (np. z benzydaminą) |
Niewłaściwy efekt terapii | Interakcja między diklofenakiem, peryndoprylem oraz furosemidem – nasilenie nefrotoksyczności, upośledzenie filtracji kłębuszkowej | Zalecenie konsultacji z lekarzem |
Omówienie przypadku
Pacjent w wieku podeszłym przeważnie cierpi z powodu kilku schorzeń jednocześnie, co oznacza również przyjmowanie wielu leków. Jest to specyficzna grupa osób, u których zarówno lekarz, jak i farmaceuta powinien uwzględnić wielochorobowość i wielolekowość. Seniorzy przyjmują średnio 3-8 preparatów na receptę, wśród nich przede wszystkim leki kardiologiczne, przeciwbólowe, uspokajające czy nasenne. Dodatkowo, ze względu na ogrom preparatów dostępnych OTC i rozpowszechnienia ich reklam, przyczynia się to do zjawiska samoleczenia. Dlatego też farmaceuta, który często stanowi pierwszy kontakt z pacjentem, może zauważyć nieprawidłowości w farmakoterapii czy ewentualne interakcje.
Mężczyzna w omawianym przypadku przyjmuje przewlekle leki kardiologiczne, ze względu na nadciśnienie tętnicze i chorobę niedokrwienną serca. Poza tym, od pewnego czasu stosuje regularnie NLPZ, z powodu bólu związanego ze zmianami zwyrodnieniowymi w prawym kolanie oraz citalopram na poprawę nastroju i problemy ze spaniem. Lekiem stwarzającym ryzyko wielu interakcji z innymi jest diklofenak, należący do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Jest to lek niewątpliwie skuteczny w łagodzeniu objawów choroby zwyrodnieniowej, jednak obarczony dużym ryzykiem działań niepożądanych i interakcji, zwłaszcza u starszych pacjentów.
Co więcej, pacjent chce wykupić lek do ssania na ból gardła z flurbiprofenem, który również należy do NLPZ i przenika do krążenia ogólnego nawet po podaniu na błonę śluzową (synergizm działań niepożądanych dwóch NLPZ). Kolejnym problemem jest nasilenie gastrotoksyczności diklofenaku przez leki z grupy SSRI, które zaburzają funkcjonowanie płytek krwi, odgrywających istotną rolę w tamowaniu krwawień, jakie mogą się pojawić w następstwie stosowania NLPZ.
Rozwiązanie problemu
W celu zmniejszenia ryzyka gastrotoksyczności i działań niepożądanych NLPZ należy odradzić mężczyźnie stosowanie leku na ból gardła z flurbiprofenem. Pacjentowi można zalecić miejscowe zastosowanie innego leku – np. benzydaminy, która nie hamuje enzymów cyklooksygenazy oraz wchłania się tylko w niewielkim stopniu po podaniu na błonę śluzową. Dodatkowo należy zalecić stosowanie leku z grupy inhibitorów pompy protonowej w czasie terapii diklofenakiem (o ile pacjent go nie stosuje). Alternatywą może być zastosowanie przez pacjenta w razie wystąpienia bólu – paracetamolu, który jest lekiem pierwszego wyboru w łagodzeniu objawów choroby zwyrodnieniowej stawów. Dobrym rozwiązaniem jest również dołączenie do terapii diklofenaku podawanego miejscowo na skórę w postaci kremu lub żelu, który wykazuje niską biodostępność ogólnoustrojową.
W przypadku wyboru leku na objawy przeziębienia należy zalecić pacjentowi preparat niezawierający w składzie pseudoefedryny. Po pierwsze, może ona podwyższyć ciśnienie tętnicze u pacjenta. Po drugie, jej stosowanie nie jest wskazane u pacjentów z łagodnym rozrostem prostaty – może powodować trudności z oddawaniem moczu. W celu złagodzenia objawów zatkanego nosa i nadmiernej wydzieliny korzystne będzie doraźne zastosowanie leku obkurczającego śluzówkę o działaniu miejscowym, zawierającym w swym składzie np. ksylometazolinę. Z kolei, odpowiednim lekiem przeciwgorączkowym, przeciwbólowym będzie paracetamol. Ze względu, że pacjent nie zgłasza w wywiadzie objawów suchego i męczącego kaszlu, stosowanie preparatu z dekstrometorfanem jest bezcelowe.
Na koniec warto zwrócić uwagę na szczególnie niebezpieczne połączenie ACE inhibitora (peryndopryl), diuretyku (furosemid) oraz NLPZ (diklofenak), które jest istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju niewydolności nerek, szczególnie u pacjentów w wieku powyżej 70 r.ż. Jest to kolejny powód, dla którego powinien ograniczyć stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Warto pouczyć mężczyznę, aby zawsze informował lekarza o wszystkich przyjmowanych przez niego lekach, nawet tych bez recepty.
Piśmiennictwo:
- Woroń J. Racjonalne stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych w terapii bólu. Medycyna Praktyczna; https://www.mp.pl/bol/wytyczne/90989,racjonalne-stosowanie-niesteroidowych-lekow-przeciwzapalnych-w-terapii-bolu
- Charakterystyka Produktu leczniczego Sudafed 12/2008
- Charakterystyka Produktu leczniczego Strepsils Intensive 10/23
- Benzydamina, Medycyna praktyczna; https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=909
- Woroń J. Interakcje selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny; Medycyna Praktyczna; https://www.mp.pl/poz/psychiatria/leki/46098,interakcje-selektywnych-inhibitorow-wychwytu-zwrotnego-serotoniny
- Ksiądzyna D, Szeląg A. Specyfika farmakoterapii pacjentów w podeszłym wieku. Psychogeriatria Polska 2013; 10(3):115-126.
Artykuł Pacjent geriatryczny z przeziębieniem – Przegląd lekowy pochodzi z serwisu aptekarz.pl

